صنعت قالیبافی امروز کشور ایران

به اعتقاد صاحبنظران قالی ایرانی دارای سه ویژگی بارز و برجسته بوده و هست:

- استفاده از پشم مرغوب و مناسببه صورت خامه در بافت قالی

- طرح های بدیع، زیبا و استثنایی

- رنگهای دلپذیری که حاصل رنگرزی خامه یا ابریشم با مواد طبیعی بویژه مواد رنگزای گیاهی است.

ظرف بیست سال گذشته با اجرای برنامه های آموزشی و به آموزی قالی بافی در سطح مناطق مختلف و انجام اقداماتی در جهت اصلاح دار و ابزار کار و تولید قالی در ابعاد جدید ( مربع، چند ضلعی و دایره) و نیز تولید قالی در ابعاد و اندازه های خیلی بزرگ ( حتی تا حدود 1200 تا 1500 متر مربع) و شرکت در نمایشگا های اختصاصی بین المللی فرش در داخل و خارج کشور ، زمینه های رشد و شکوفایی قالی فراهم شده و با ایجاد رشته های دانشگاهی فرش ، در سطوح کاردانی و کارشناسی، آینده روشن تری برای قالی ایران در انتظار است و امید می رود با تبلیغات صحسح و وضع قوانین و مقررات اصلی و ثابت برای صادرات آن و نیز هماهنگی تولید با تقاضای موثر ، قالی ایران درخشش خود را در عرصه های داخلی و خارجی حفظ کند.

بخش قابل توجهی از تولید سالانه قالی را قالی های حداکثر با رجشمار35 تشکیل می دهند که نه تنها دربازار داخلی بلکه در بازارها بین المللی نیز خواستاران فراوان دارد و تحقیقات به عمل آمده نشان می دهد که پشم گوسفندان ایرانی بخاطر جعد، ضخامت و طول الیاف ، مناسب ترین پشم برای تولید چنین قالی هایی است و این برتری می تواند همچنان حفظ شود.

باری، قالی که فرشی است گره دار بر روی دار افقی یا عمودی ، که خود نیز انواع مختلفی دارد، بافته می شود دارای ابزار و وسایلی محدود چون شانه ( دفتین)، قیچی، کارد، قلاب، سیخک، و غیره است و بافت آن به دو روش فارسی باف (گره نامتقارن) و ترکی باف ( گره متقارن)به انجام می رسد.

قالی برخلاف گلیم معمولا با نقشه بافته می شود و بر روی نقشه که در واقع دستور بافت بافنده به هنگام بافت قالی است، طرح ها و نقوش سنتی با رنگ آمیزی مورد نظر به صورت چهارخانه های کوچک، ترسیم شده است. طرح های قالی ایرانی به طور کلی به دو دسته تقسیم می شوند:

1- طرح های شکسته ( هندسی)

2- طرح های منحنی ( گردان)

ضمن آنکه باید گفت شمار طرح های اصیل ایرانی از 1000 طرح نیز افزون است و قدرت طراحی طراحان ایران به گونه ای ست که می توان انتظار داشت هر آینه ر تعداد این طرح ها و نقوش بی نظیر افزوده شود. بر همین اساس بوده است که دیگر ممالک صاحب نام قالی در جهان ، چون چین، هند، پاکستان، ترکیه و دیگران پیوسته از طرح های قالی ایرانی اقتباس کرده و صاحب نظران ایران را " سرزمین طراحی قالی" نام نهاده اند.

قالی در 28000روستا در تمامی مناطق عشایری و در همه شهرهای سال 1373 مرکز آمار ایران، در کشورمان 1571988 نفر زن و 307890 مرد و جمعا 1879878 نفر به کار بافت قالی مشغول بوده اند.

درباره میزان جمعیت بهره مند از قالی باید گفت که به احتساب مشاغل جانبی و مرتبط با قالی که شمار آن را تا 35 شغل شامل بافندگی، رنگرزی، طراحی ، نقاشی، رفوگری،ساخت دارو ابزاروغیره برآورد کرده اند، می توان رقم آن را در حدود 8 الی 10 میلیون نفر برآورد کرد که به صورت مستقیم یا  غیر مستقیم و به گونه اصلی یا جانبی از قالی بافب ارتزاق می کنند یا آنکه قالی، تامین کننده بخشی از معیشت آنهاست.

میزان تولید قالی در سال 1373 ، حدود 7/5 میلیون متر مربع و میزان تولید سایر زیراندازها ( انواع گلیم، زیلو، پلاسو غیره) نیز حدود یک میلیون متر مربع برآورد شده است. بنابراین می توان گفت که تولید سالانه فرش در ایران در سال مذکور، حدود 8/5 میلیون متر مربع بوده است. ولی صاحبنظران توان تولید فرش ایران را سالانه میان 12 تا 15 میلیون متر مربع برآورد کرده اند.

در سال 1373 ایران باصدور 36/2 هزار تن قالی به ارزش بیش از 2میلیارد دلار توانسته است بیشترین سهم یعنی حدود 31 درصد از سهم بازار جهانی فرش دستباف را به خود اختصاص دهد.

مهم ترین مراکز قالی بافی ایران مناطق آذربایجان، اصفهان، کاشان، خراسان، کردستان، اراک ، کرمان، فارس، چهارمحال و بختیاری و ترکمن صحرا است، ولی می دانیم در کمتر روستای کوچکی است که قالی بافته نشود و دار قالی در آن برپا نباشد.